Kuzhina tradicionale nuk është fosil, por një organizëm i gjallë që ndryshon
TTradita nuk është një fosil dinosauri i varrosur nën formacionet gjeologjike miliona vite më parë, por një organizëm i gjallë që merr jetë prej natyrës dhe njeriut. Gjatë këtij evoluimi ajo shtrezësohet në kohë, duke u pasuruar me konstruktin shpirtëror dhe ideor të brezave, si dhe me materialet natyrore të mjedisit rrethues. Ashtu si zakonet, veshjet, ndërtimet, edhe gatimi është një trashëgimi kulturore shpirtërore që duhet kuptuar dhe interpretuar në zhvillim të pandalshëm, me përgjegjësinë e kujdestarisë për ta përcjellë te pasardhësit, pa refuzimin për diçka të vjetër e të pavlerë dhe sidomos pa kompleksin e të bërit sakrilegj me ndërhyrjet e mjeshtërve të vërtetë. Të atyre që bëjnë art në kuzhinë.
Nisur nga këto ide të rëndësishme, #GO2Innovation organizoi punëtorinë e kulinarisë për sipërmarrjet e turizmit dhe agrobiznesit të Qarkut Shkodër, si dhe studentë të Shkollës së Mesme Profesionale “Hamdi Bushati”. Të udhëhequr nga dy prej profesionistëve më njohës dhe krijues të kuzhinës sot në Shqipëri: Alfred Marku dhe Dhurata Thanasi, mbi 20 pjesëmarrës ndoqën leksionet, por edhe realizuan me dhjetëra orë pune në përgatitjen e rreth 40 recetave me përbërës krejtësisht autoktonë, që nga perimet e stinës, barishtet e egra, frutat e thata, disa lloje peshqish të zonës, si dhe mishi, e deri te delikatesat, si vezëve të thata të peshkut, lulëkuqet apo luleçikoret e marinuara, si dhe larminë e bimëve aromatike mjekësore, të egra dhe të kultivuara në mënyrë organike, për të cilat shquhet zona e Shkodrës. Kjo broshurë me receta po u shpërndahet të gjithë pjesëmarrësve në punëtori.
Marku me përvojë të shkëlqyer dhe pionier i kuzhinës gourmet jo vetëm në Veri të Shqipërisë dhe Thanasi me dijenitë e thella për historikun e kuzhinës shqiptare i dhanë shpirtin një punëtorie dinamike me pjesëmarrës të moshave, gjinive, profesioneve, formimeve kulturore, përkatësive sociale e fetare dhe shtrirjeve të ndryshme gjeografike. Pas konsulencës me stafin e #GO2Innovation, shefat e kuzhinës ranë dakord që pjesëmarrësit në punëtorinë e kulinarisë të sillnin me vete, në secilën ditë, një shportë të ndryshme produktesh nga territori i tyre. Qëllimi ishte përdorimi i produkteve 0km, si dhe funksionalizimi në kuzhinën tradicionale i disa prej shumë aseteve ende të pashfrytëzuara të zonave prej ku vinin pjesëmarrësit në punëtorinë e kulinarisë. Produktet ishin të gjitha të kultivuara, të mbledhura ose të përgatitura nga vetë pjesëmarrësit në punëtori, përmes aktivitetit të tyre si sipërmarrës në sektorë të ndryshëm të agrobiznesit, në ferma frutash e perimesh, bimësh aromatike mjekësore, në parqe bletësh, në vreshta, ullishte, baxho e punishte artizanale të përpunimit të tyre. Në mënyrë që bujtinat alpine të mos bartin plastikë importi duke i ndotur lumejtë për brezat, por t’ua shuajnë etjen vizitorëve me ujin e borës, lëngjet e frutave, perimeve e barishteve të egra, çajrat e ftohta të bimëve aromatike mjekësore; që të shërbejnë troftë të marinuar, kotoleta me gjethe sherebele, kulaç me vezë qefulli të thata, mish derri me pure patatesh dhe lulëkuqe, fërgicë me thana të thata, kaçimak me djathë mishavinë dhe lëng rike, shurup lavande, liker me gjethe ulliri etj., etj..
Të udhëhequr nga dy prej profesionistëve: Alfred Marku dhe Dhurata Thanasi, mbi 20 pjesëmarrës ndoqën leksionet, por edhe realizuan me dhjetëra orë pune në përgatitjen e rreth 40 recetave me përbërës krejtësisht autoktonë.
Të ushqyerit është vërtetë një moment solemn qetësimi, socializimi, afrimi dhe dashurie. Është koha që i japim vetes dhe të dashurve, duke respektuar dhe vlerësuar njëkohësisht përgatitësit e ushqimit dhe burimin e të gjitha të mirave: natyrën. Ajo i ka përgatitur bimët që ta tregojnë shijen e luleve të tyre duke u dhënë aftësinë të konkurrojnë për të joshur bletët dhe gjallesat e tjera nektarmbledhëse përmes ngjyrave dhe formave – si veprat më të përkryera të artit. Prandaj kuzhinieri i luleve Alfred Marku, por edhe sipërmarrësja Dhurata Thanasi nuk u mjaftuan me shijet intriguese të recetave të tyre me përbërës enciklopedikë, por i kthyen ata në vepra të mirëfillta arti. Ndonjëherë edhe me prirje të theksuara romantike, si për shembull, pjata “Speci i dashuruar”, e përgatitur në ditën e parë të punëtorisë. Përmes formave, hapësirës dhe raportit ndërmjet tyre, si dhe kombinimit të ngjyrave, recetat e përgatitura me përbërës krejtësisht vendorë, i dhanë një dimension tjetër konceptit të traditës dhe tradicionales në kuzhinë. Sepse ashtu si te bletët – edhe te njeriu nuk ushqehet vetëm goja, por edhe syri, i cili është përcaktues. Sepse ashtu si më e mira trashëgimi e veshjes popullore shqiptare – xhubleta është punuar me finesa deri në detajet më të imëta – edhe kuzhina tradicionale mund të pasurohet dhe zbukurohet në përgatitje dhe në servirje me filtra modernë, duke iu referuar pikërisht shijeve estetike të paraardhësve.
